Τα χαρακτηριστικά της Πάτρας

Ο Δήμος Πατρέων μετά τη συνένωσή του με τους Πρώην Δήμους Παραλίας, Μεσσάτιδος, Βραχναιίκων και Ρίου, καταλαµβάνει µια συνολική έκταση που αγγίζει τα 334 τ.χλμ. Το αστικό συγκρότηµα της Πάτρας καταλαµβάνει το πεδινό τµήµα του Δήµου και επεκτείνεται και στα ηµιορεινά, μετά την συνένωση µε τους οικισµούς που βρίσκονται στα όρια του ∆ήµου.

Στην παράκτια ζώνη το ανάγλυφο είναι λοφώδες µέχρι και µέσα στην Πάτρα. Τα χαρακτηριστικά στοιχεία του οικιστικού ιστού της Πάτρας είναι το λιµάνι και ο χαµηλός λόφος του Παναχαϊκού µε το µεσαιωνικό κάστρο, χτισµένο πάνω στα ερείπια της αρχαίας Ακρόπολης. O αστικός ιστός διαχέεται και εκτός των ορίων του ∆ήµου, καθώς η παραλιακή ζώνη από τους οικισµούς Αντιρρίου και Ναυπάκτου (µετά την κατασκευή και λειτουργία της Ζεύξης) αποτελεί προέκταση του Πολεοδοµικού Συγκροτήµατος της Πάτρας προς Βορρά, ενώ νότια επεκτείνεται η οικιστική παραλιακή ζώνη µέχρι την Κάτω Αχαΐα.

Ένα κεντρικό χαρακτηριστικό της αστικής γεωγραφίας στην «καρδιά» της Πάτρας είναι η διαίρεσή της στην Άνω και Κάτω πόλη που συνδέονται μεταξύ τους με σκάλες.

Η Κάτω πόλη- η οποία περιλαμβάνει τον αστικό πυρήνα του 19ου αιώνα και το λιμάνι, βρίσκεται δίπλα στη θάλασσα, απλώνεται μεταξύ των εκβολών των ποταμών Γλαύκου και Χαράδρου και είναι χτισμένη πάνω σε ένα αρχικά ποταμογενές και ελώδες έδαφος σε πολεοδομικό σχέδιο του Σταμάτη Βούλγαρη (1774 - 1842). Η Άνω πόλη καλύπτει την περιοχή των παλαιότερων οικισμών, γύρω από το φρούριο, πάνω στις δυτικότερες υπώρειες του Παναχαϊκού όρους (1.926 μέτρα) πριν τον Πατραϊκό Κόλπο.

Το μεγαλύτερο ποτάμι της περιοχής είναι ο Γλαύκος στη νότια πλευρά της πόλης. Ο Γλαύκος πηγάζει από το Παναχαϊκό και τα νερά του συγκεντρώνονται από το 1925 σε μια μικρή ορεινή υδατοδεξαμενή κοντά στο χωριό Σούλι και στη συνέχεια διοχετεύονται με αγωγούς, ώστε να παράγουν ενέργεια στον υδροηλεκτρικό σταθμό Γλαύκου, το παλαιότερο υδροηλεκτρικό εργοστάσιο της Ελλάδας. Άλλα ποτάμια και χείμαρροι είναι ο Χάραδρος, ο Μείλιχος, ο Διακονιάρης, o Σέλεμνος, η Παναγίτσα.

Η πόλη διαθέτει το Έλος της Αγυιάς ένας μικρός προστατευόμενος παράκτιος υδροβιότοπος με μεγάλη οικολογική αξία, μόλις 30 εκταρίων, που βρίσκεται στα βόρεια του κέντρου της πόλης. Κύρια χαρακτηριστικά του υδροβιότοπου είναι η προφανής σπανιότητα της διάσωσής του στην καρδιά ενός πυκνοκατοικημένου αστικού κέντρου μέσα σ'ένα σχετικά ξηρό κλίμα. Σύμφωνα με μια μελέτη του Πατρινού γραφείου της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρίας, ο υγρότοπος αυτός διατηρεί ένα υψηλό επίπεδο βιοποικολότητας με πάνω από 90 είδη πουλιών να έχουν παρατηρηθεί στην περιοχή ως τις αρχές της δεκαετίας του 1990, αφού χρησιμοποιείται σαν σταθμός από μεταναστευτικά πουλιά. Στο έλος ζει και ένα σπάνιο είδος ερπετού, προστατευόμενο είδος από την ελληνική και διεθνή νομοθεσία, ο Τρίτωνας (Triturus vulgaris), ο οποίος αναπαράγεται σε νερόλακκους. Στο έλος υπάρχουν και άλλα είδη, όπως νεροχελώνες και πολλά είδη αμφίβιων.

Η Πάτρα έχει ευχάριστο μεσογειακό κλίμα με σχετικά δροσερά και υγρά καλοκαίρια και πολύ ήπιους χειμώνες.

Ο ∆ήµος της Πάτρας αποτελεί το κέντρο της επιχειρηµατικότητας, των λειτουργιών, των υπηρεσιών και των εξυπηρετήσεων για ολόκληρη την Ενότητα Αχαΐας, αλλά και την ευρύτερη περιοχή της ∆υτικής Ελλάδας και των νησιών του Ιονίου.

Επιπρόσθετα, ο «µητροπολιτικός» ρόλος της Πάτρας, της τρίτης σε µέγεθος αστικής συγκέντρωσης της χώρας, µετά την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, ολοένα µεγεθύνεται και αυτό, µεταξύ άλλων, µαρτυρά τη συνεχή ενίσχυση της δυναµικής της πόλης, καθώς αναπτύσσει ισχυρές σχέσεις και αλληλεξαρτήσεις σε διαπεριφερειακό και διανοµαρχιακό επίπεδο στους τοµείς των µεταφορών, του εµπορίου, του τουρισµού, του πολιτισµού, της έρευνας & τεχνολογίας, της υγείας και όλων των υπηρεσιών.

Το λιμάνι ανέκαθεν έπαιξε σημαντικό ρόλο στην οικονομική, κοινωνική και πολιτική ζωή της πόλης. Κατά τον προηγούμενο αιώνα γνώρισε μία περίοδο μεγάλης άνθησης ως κέντρο σταφιδεμπορίου. Τα πλεονεκτήματα της γεωγραφικής θέσης του προσέφεραν μια εκτεταμένη περίοδο ακμής, που σημάδεψε τη ζωή της Πάτρας και διαμόρφωσε σε μεγάλο βαθμό τα χαρακτηριστικά της τοπικής οικονομίας.

Η ανάπτυξη των πορθμειακών μεταφορών, οδήγησε σε μία νέα περίοδο ακμής, που άρχισε τη δεκαετία του 1960 χρονολογία ορόσημο, γιατί είναι η χρονιά εκείνη που δρομολογείται το πρώτο οχηματαγωγό πλοίο στη γραμμή Ελλάδας – Ιταλίας, το πλοίο "Εγνατία".

Η θέση της Πάτρας ως πλησιέστερου σημαντικού ηπειρωτικού λιμένος προς τη Δυτική Ευρώπη, ως αστικού κέντρου υπερτοπικής κλίμακας και συγκοινωνιακού κόμβου, ευνόησε τη χρησιμοποίησή της από τους τουρίστες, είτε ως σημείο εισόδου - εξόδου, είτε ως σημείο διέλευσης.

Σήμερα, το λιμάνι αποτελεί τη σημαντικότερη τερματική εγκατάσταση θαλάσσιων μεταφορών της Δυτικής Ελλάδας και το σημαντικότερο σημείο πορθμειακής σύνδεσης της χώρας με την Ιταλία, ενώ σημαντικός είναι ο ρόλος του στο δίκτυο των εσωτερικών ακτοπλοϊκών συνδέσεων με τα νησιά του Ιονίου.

ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ

Η περιοχή του ∆ήµου Πατρέων παρουσιάζει χαµηλή αγροτική δραστηριότητα, αν και μετά την συνένωση της Πάτρας με τους Δήμους Ρίου, Παραλίας, Βραχναιίκων και Μεσσάτιδας, ο πληθυσμός της πόλης που ασχολείται με αγροτικές και κτηνοτροφικές εργασίες αυξήθηκε σημαντικά. Τα κυριότερα αγροτικά προϊόντα που παράγονται στην περιοχή είναι µε σειρά παραχθείσης ποσότητας οι ελιές, τα λαχανοκοµικά, οι τοµάτες κτλ.

ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ

Η πόλη της Πάτρας έχει μακρά βιομηχανική παράδοση.Κοιτάζοντας προς το παρελθόν βλέπουμε ότι το πρώτο Ελληνικό εργοστάσιο ιδρύθηκε το 1846.Η Αχαΐα τον 19ο αιώνα αποτελούσε μια οικονομική περιοχή με εξωστρεφή προσανατολισμό.
Η τοπική οικονομία συνέδεσε τις τύχες της με την Ευρωπαϊκή αγορά, μέσω της καλλιέργειας και της εξαγωγής της σταφίδας.
Κατά την διάρκεια του μεσοπολέμου η Αχαΐα αποτελούσε ένα από τα πρώτα σε σημασία βιομηχανικά κέντρα.
Οι ριζικές ανακατατάξεις που έλαβαν χώρα μετά την δεκαετία του 1980 στο παγκόσμιο οικονομικό στερέωμα είχαν ως αποτέλεσμα να κλείσουν σημαντικές βιομηχανικές επιχειρήσεις και να οδηγηθεί στην ανεργία ένα μεγάλο ποσοστό έμπειρου εργατικού δυναμικού, ιδίως αυτού που απασχολείτο στους κλάδους της κλωστοϋφαντουργίας, ένδυσης και χαρτοβιομηχανίας.

Από την εξέταση των δεδομένων προκύπτει μια διαφοροποίηση του μεταποιητικού τομέα, καθόσον παρατηρείται μια συρρίκνωση της βιομηχανικής δραστηριότητας. Εντούτοις διαπιστώνεται ότι μέσα στους ίδιους κλάδους άλλες επιχειρήσεις προοδεύουν και άλλες φθίνουν.

Αρκετές επιχειρήσεις έχουν εξαγωγικό προσανατολισμό προς καταναλωτές Ευρωπαϊκών χωρών γεγονός που υποδηλώνει ότι η ποιότητα των προϊόντων τους είναι ανταγωνιστική έναντι των ξένων επιχειρήσεων.
Στον Νομό. Αχαΐας παράγεται όλη η γκάμα των προϊόντων, ήτοι κλωστοϋφαντουργικά, έτοιμα ενδύματα, τρόφιμα, ποτά, εμφιαλωμένα νερά, ελαστικά-πλαστικά, προϊόντα από μη μεταλλικά ορυκτά, μεταλλικά και μεταλλουργικά προϊόντα, μηχανές, δέρματα, δερμάτινα είδη, προϊόντα κεραμικής υψηλών προδιαγραφών κλπ.

Η ύπαρξη Βιομηχανικής Ζώνης σε ειδικά οργανωμένο χώρο εκτάσεως 4.050 στρεμμάτων, το Βιοτεχνικό Πάρκο (ΒΙΟΠΑ) για την εγκατάσταση- με ευνοϊκούς όρους- βιοτεχνιών της περιοχής, το Επιστημονικό Πάρκο Πατρών, η λειτουργία των Ερευνητικών Τμημάτων στο Πανεπιστήμιο της Πάτρας, η ολοκλήρωση των αναπτυξιακών έργων που βρίσκονται σε εξέλιξη, δημιουργούν βάσιμη ελπίδα ότι θα τονωθεί το επενδυτικό κλίμα. Υπάρχουν τομείς και κλάδοι που μπορούν να αναπτυχθούν.

Οι κατευθύνσεις επενδυτικού ενδιαφέροντος, οι οποίες διαφαίνονται ελκυστικές αφορούν παραγωγή τυποποιημένων προϊόντων π.χ. παραγωγή προτηγανισμένης πατάτας, τεμαχισμός - τυποποίηση - συσκευασία χοιρινού κρέατος, τυποποίηση φρούτων, παραγωγή κατεψυγμένων ή τυποποιημένων αλιευμάτων, παραγωγή ιχθυοπαρασκευασμάτων, παραγωγή ετοίμων φαγητών, παραγωγή βιολογικών προϊόντων, τυποποίηση ελαιολάδου, παραγωγή προϊόντων από πολυαιθυλένιο, κατασκευή προϊόντων συσκευασίας, κατασκευή συστημάτων πληροφορικής και Η/Υ, δραστηριότητες που να καλύπτουν τον τομέα της υψηλής τεχνολογίας συνεργαζόμενες προς τούτο με το Πανεπιστήμιο Πάτρας, το οποίο έχει σαφή τεχνολογικό προσανατολισμό κλπ.

ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ

Η οικονοµία της περιοχής όπως και της πλειονότητας των µεγάλων αστικών κέντρων της χώρας, βασίζεται κυρίως στον τριτογενή τοµέα. Η τριτογενοποίηση της οικονοµίας οφείλεται µεταξύ άλλων, στην ανάπτυξη των τεχνολογιών και των δικτύων, την σαφή βελτίωση του εκπαιδευτικού επιπέδου του ανθρώπινου δυναµικού, την ανάπτυξη των µεταφορών και τη βελτίωση της λειτουργίας των γραφειοκρατικών διαδικασιών, µέσω της χωρικής συγκέντρωσης των υπηρεσιών. Η Πάτρα αποτελεί έναν από τους κυριότερους πόλους ανάπτυξης νέων τεχνολογιών και προϊόντων υψηλής τεχνολογίας στην Ελλάδα. Είναι η έδρα σημαντικών ερευνητικών οργανισμών.

Στην Πάτρα εδρεύει επίσης το Επιστημονικό Πάρκο το οποίο αποτελεί τη θερμοκοιτίδα ανάπτυξης νέων επιχειρήσεων υψηλής τεχνολογίας και επιχειρήσεων έντασης γνώση ς (spin-off) καθώς και ο Περιφερειακός Πόλος Καινοτομίας Δυτικής Ελλάδας που στοχεύει στην προώθηση της καινοτομίας στην ευρύτερη περιοχή. Οι παραπάνω φορείς και οργανισμοί συμβάλουν στη δημιουργία ένα ευνοϊκού περιβάλλοντος για επιχειρήσεις που αναπτύσσουν πρωτότυπα εργαστηριακά και βιομηχανικά προϊόντα υψηλής τεχνολογίας με εξαγωγικό προσανατολισμό, αναδεικνύοντας την Πάτρα σε σημείο αναφοράς για θέματα επιχειρηματικότητας υψηλής τεχνολογίας.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Ένας σηµαντικός κλάδος για τη τοπική οικονοµία, αναφορικά µε τα αποτελέσµατά του στην κοινωνία, αποτελεί αυτός της εκπαίδευσης. Η λειτουργία των ανώτατων και ανώτερων εκπαιδευτικών ιδρυµάτων τριτοβάθµιας εκπαίδευσης, δηλαδή του Πανεπιστηµίου και του Α.Τ.Ε.Ι. Πατρών, τα οποία είναι υπερτοπικού χαρακτήρα, προσδίδουν πολλαπλές ωφέλειες στην οικονοµική ζωή του τόπου. Η παρουσία υψηλού αριθµού φοιτητών στην πόλη της Πάτρας επιφέρει οικονοµικά οφέλη. Επιπλέον, η λειτουργία των εκπαιδευτικών ιδρυµάτων έχει και άµεσες ωφέλειες για την περιοχή, λόγω του υψηλού αριθµού θέσεων απασχόλησης στην κλάδο και των υψηλών δυνατοτήτων παραγωγής ερευνητικού έργου. Ωστόσο θα πρέπει να επισηµανθεί πως η διάχυση των επιστηµονικών επιτευγµάτων και το παραγόµενο ερευνητικό έργο στην κοινωνία και στις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην περιοχή υστερεί ακόμη σηµαντικά.