Στην διημερίδα «Μιλάμε για την Πόλη» που διοργάνωσε η εφημερίδα «Πελοπόννησος» και το ινστιτούτο «ΠΡΟΣΩΠΑ» και στην ενότητα Κυκλοφοριακό – Χωροταξία – Εικόνα Πόλης, παρουσίασε εισήγηση ο Αντιδήμαρχος Πολεοδομικού Σχεδιασμού και Έργων Υποδομής, Παύλος Στάμος.
Το θέμα της ομιλίας ήταν «Ο σχεδιασμός της πόλης μας, λειτουργικά προβλήματα».
Στην ομιλία του ο Αντιδήμαρχος σημείωσε:
«Το Σύνταγμα του Ελληνικού Κράτους και οι Νόμοι επιτάσσουν το Σχεδιασμό των πόλεων με ευθύνη της Κεντρικής Διοίκησης. Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια., Ρυθμιστικά Σχέδια, Ρυμοτομικά και Πολεοδομικά Σχέδια προβλέπονται από μια σειρά νόμων όπως και η λειτουργία των πόλεων, η κυκλοφορία, η συγκοινωνιακή εξυπηρέτηση, οι ελεύθεροι χώροι, η ποιότητα ζωής των κατοίκων της.
Ιστορική Διαδρομή του Σχεδιασμού
Το 1ο Σχέδιο πόλης της Πάτρας του Βούλγαρη το 1829, που εκτεινόταν σε δύο ουσιαστικά τμήματα, Άνω και Κάτω Πόλη είχε πρόβλεψη τεσσάρων και πέντε πλατειών αντίστοιχα, καθώς και ελεύθερων χώρων από Αγίου Ανδρέου προς τη θάλασσα και από Υψηλάντου προς την Άνω Πόλη καθώς επίσης και περιμετρικά του Κάστρου ζώνη 100 μέτρων περίπου.
Το 1864 με τις τροποποιήσεις του Σχεδίου Πόλεως είχαν σχεδόν εξαφανιστεί οι ελεύθεροι χώροι και περιορίστηκαν ουσιαστικά σε δύο πλατείες στην Άνω Πόλη (Υψηλά Αλώνια και Ομόνοια) και σε κάποιες νησίδες και δύο πλατείες και τμήμα πλατείας στην Κάτω πόλη (Εθνικής Αντίστασης, Γεωργίου και Πίνδου). Ενώ πολεοδομήθηκαν και οι εκτάσεις μέχρι Όθωνος – Αμαλίας και γύρω από το Κάστρο μέχρι Υψηλάντου.
Η έκταση του παλαιού Σχεδίου Πόλης είναι 808 στρέμματα.
Ο τετραπλασιασμός σε έκταση του Σχεδίου Πόλης το 1867 και το 1883 στη Νότια - Ανατολική πλευρά προέβλεπε ελάχιστους μικρούς ελεύθερους χώρους, από την Παραλία έως την Αγίας Τριάδος και από Παπαφλέσσα έως Ελευθερίου Βενιζέλου. Η αντίστοιχης έκτασης επέκταση του σχεδίου Πόλεως στα Προσφυγικά προέβλεπε έναν (1) ελεύθερο χώρο (πλατεία Ελευθερία) και δύο μικρότερους, έκταση 2.128 στρεμμάτων.
Οι ταυτόχρονες επεκτάσεις στην Αρκτική πλευρά της πόλης την ίδια περίοδο προέβλεπαν κάποιους, έστω και μικρούς ελεύθερους χώρους (Λαύρας, Κ. Παλαμά, Δροσοπούλου, Νίκης), έκταση 786 στρεμμάτων.
Έγκριση Ρυθμιστικού Σχεδίου Πατρών (Σκιαδαρέση) 1965.
Οι επεκτάσεις Α’ και Β’ φάσεων Α/Μ πλευράς και Αρκτικής πλευράς στο ΥΠΕΧΩΔΕ σε τοπογραφικά διαγράμματα των δεκαετιών 1950 και 1960 που έγιναν Διατάγματα τη δεκαετία του 1970 και εκτόξευσαν την έκτασή του σε τουλάχιστον τριπλάσια αυτής των αναγκών κατοικίας. Σχεδιάστηκαν τεράστια οικοδομικά τετράγωνα και προβλέφθηκαν οι απαραίτητοι ελεύθεροι χώροι. Αγνοήθηκαν όμως η μορφολογία του εδάφους, η λειτουργία των υπαρχόντων οικισμών, οι διαμορφωμένοι δρόμοι, η γεωργική – παραγωγική γη, έκταση των επεκτάσεων αυτών 10.648 στρεμμάτων.
Οι προβλεπόμενοι ελεύθεροι χώροι του Σχεδίου Πόλης στις παραπάνω επεκτάσεις, για να εξασφαλιστούν απαιτούν σημερινή δαπάνη περίπου 550 έως 600 εκατ. ευρώ, από τα οποία τα 50 εκατ. για τις προβλεπόμενες οδικές αρτηρίες του Σχεδίου πόλεως, πλάτους 30 έως 20 μέτρων.
Έγκριση Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου (1986)
Οι επεκτάσεις του σχεδίου πόλεως με το Ν 1337/83 (Τρίτση) τις δεκαετίες 1980 και 1990 έγιναν σε πιο οργανωμένη βάση, λαμβάνοντας υπόψη τους διαμορφωμένους οικισμούς αλλά τα αποτελέσματα των πράξεων εφαρμογής είναι η επιβάρυνση του Δήμου με αποζημιώσεις ύψους 150 εκατομμυρίων ευρώ περίπου. Αυτό οφείλεται στο ότι οι απαραίτητοι κοινωφελείς και κοινόχρηστοι χώροι για τη λειτουργία των οικισμών προβλέφθηκαν περιμετρικά αυτών, στα αραιοδομημένα τμήματα, με αποτέλεσμα δέσμευση ιδιοκτησιών γι’ αυτούς.
Η μακροχρόνια απουσία χρηματοδότησης από το κράτος με σκοπό την εξασφάλιση των προβλεπόμενων ελεύθερων χώρων, η μη αντιμετώπιση του προβλήματος από όλες τις Δημοτικές Αρχές μέχρι σήμερα, παρά τις επισημάνσεις των φορέων (ΤΕΕ, επιστημονικοί σύλλογοι), έχουν οδηγήσει σε αδιέξοδο με τις δικαστικές αποφάσεις άρσεων απαλλοτριώσεων.
Οι μεγαλοϊδιοκτήτες και οι κατασκευαστές διαμερισμάτων, αφού πούλησαν οικόπεδα και διαμερίσματα με πρόσωπο σε πλατεία (εννοείται υπερτιμημένα γιατί ήταν προνομιούχα), στη συνέχεια πρωτοστάτησαν στις δικαστικές άρσεις του προβλεπόμενου κοινόχρηστου χώρου. Μέχρι σήμερα έχουν αποχαρακτηριστεί εκτάσεις αξίας 130 – 140 εκατ. ευρώ.
Η οικονομική κρίση έχει αναστείλει σε μεγάλο βαθμό τις προσφυγές για δικαστικές άρσεις αλλά για τις επόμενες γενιές το πρόβλημα του ελεύθερου χώρου θα είναι οξύτατο.
Για το λόγο αυτό θα πρέπει να περιφρουρηθούν και να αξιοποιηθούν με ήπιες παρεμβάσεις όλοι οι υπάρχοντες Δημόσιοι και Δημοτικοί ελεύθεροι χώροι που γειτνιάζουν με το Σχέδιο Πόλης. Αυτοί είναι η Παραλιακή Ζώνη, το Πλατανόδασος και ο Χάραδρος σε όλο του το μήκος, το Δασύλλιο και ο λόφος μεταξύ Γούβας και mini Περιμετρικής, τα υψώματα της Αρόης και ο λόφος του Γηροκομειού, ο Ριγανόκαμπος.
Έγκριση Γενικής Μελέτης Κυκλοφορίας και Στάθμευσης (Δοξιάδη) 1999
Έγκριση Αναθεώρησης Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου 2011
Η κύρια λειτουργία της πόλης για δύο αιώνες σχεδόν επικεντρώνεται στο ιστορικό κέντρο και μάλιστα στην κάτω Πόλη έκτασης περίπου 500 στρεμμάτων: Διοικητική – Οικονομική – Κοινωνική ζωή (Δημαρχείο – Διοικητικές Υπηρεσίες Δημοσίου- Πολιτιστικά Κέντρα- Δικαστήρια κ.λπ.). Για το λόγο αυτό και το ζήτημα της κυκλοφορίας που απασχόλησε επανειλημμένα το Δημοτικό μας Συμβούλιο είχε κύρια αναφορά σ’ αυτόν τον χώρο.
Το Συγκοινωνιακό-Κυκλοφοριακό πρόβλημα της Πάτρας είναι από τα σοβαρότερα, που επηρεάζουν τη ζωή του πατραϊκού λαού.
Είναι πρόβλημα χρόνιο, με πολλές παραμέτρους, και δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί αποκλειστικά στα πλαίσια του Δήμου. Δεν πρόκειται για ένα τοπικό - τεχνικό ζήτημα, είναι ζήτημα κυρίως πολιτικό. Αυτό εκφράζεται και στις τεχνικές παραμέτρους των μέχρι σήμερα Σχεδιασμών, όπου κύριο κριτήριο ήταν και είναι το κέρδος (κατασκευαστικών ομίλων, βιομηχανιών αυτοκινήτου, ελαστικών κλπ). Οι λαϊκές ανάγκες και η ποιότητα ζωής των κατοίκων της πόλης ελάχιστα λαμβάνονται υπόψη.
Πρώτα συμπεράσματα και απολογισμός των πρωτοβουλιών που έλαβε η Δημοτική Αρχή
Να σας θυμίσω πως όταν αναλάβαμε ως Δημοτική Αρχή υπήρχαν ήδη διαμορφωμένες συνθήκες στο ζήτημα του κυκλοφοριακού για το Ιστορικό κέντρο της Πόλης.
Στα πλαίσια αυτά προχωρήσαμε στις εξής πρωτοβουλίες:
- Η Δημοτική Αρχή κατάργησε το χαράτσι της ελεγχόμενης στάθμευσης. Από το 2007 έως το 2014 ο Δήμος πλήρωσε τις εταιρείες για την ελεγχόμενη στάθμευση, περίπου 2 εκατ. ευρώ για ένα σύστημα ελεγχόμενης στάθμευσης που οι υπάλληλοί μας ήλεγχαν. Για το λόγο αυτό μία από τις πρώτες αποφάσεις της Δημοτικής μας Αρχής ήταν η κατάργηση του χαρατσιού και του τρόπου λειτουργίας της ελεγχόμενης στάθμευσης. Δεδομένη είναι η θεώρηση μας ότι οι δρόμοι, οι πλατείες και οι παραλιακοί χώροι ανήκουν στους κατοίκους της πόλης μας και δεν πρέπει να αποτελούν αντικείμενο εκμετάλλευσης, ακριβώς επειδή έχουμε αυτή την αντίληψη. Έτσι οι λύσεις που προτείναμε δεν είχαν εισπρακτικό – επιχειρηματικό χαρακτήρα. Παρ' όλα αυτά έχουν συγκεκριμένα αποτελέσματα γιατί, αντικειμενικά, δεν μπορούν να ανατρέψουν το σύνολο των γενικότερων οικιστικών – συγκοινωνιακών πολιτικών επιλογών που οξύνουν και αναπαράγουν το κυκλοφοριακό πρόβλημα.
- Αποτροπή της χρήσης Ι.Χ. στο κέντρο της πόλης. Οργανώθηκε σύστημα παρκινγκ που θα διευκολύνει τους οδηγούς να έχουν δωρεάν χώρο στάθμευσης, και δωρεάν μετακίνησή τους στο κέντρο της πόλης, παραλιακά, με λεωφορεία που θα παρέχει ο Δήμος. Οι δημοτικοί χώροι στάθμευσης, που έχουν ήδη τεθεί σε λειτουργία, τόσο στη νότια περιοχή της Πάτρας με 1.016 θέσεις, δίνει ανάσα σε αρκετούς συμπολίτες μας που επιθυμούν να μετακινηθούν προς το κέντρο της πόλης, από τις νότιες συνοικίες. Ταυτόχρονα λάβαμε όλα τα μέτρα ώστε να γίνεται δωρεάν η μεταφορά των δημοτών από τα πάρκινγκ στο κέντρο της πόλης.
- Εκ περιτροπής στάθμευση στο ιστορικό κέντρο, στους δρόμους από Ζαΐμη έως Τσαμαδού και από την Όθωνος Αμαλίας έως Καραϊσκάκη μίας ώρας (στις πορτοκαλί πινακίδες της ελεγχόμενης στάθμευσης) και δύο ωρών (στις πράσινες πινακίδες της ελεγχόμενης στάθμευσης). Η εκ περιτροπής στάθμευση λειτουργεί ήδη ενάμιση χρόνο στο κέντρο της πόλης.
Με βάση την παραπάνω απόφαση, μπορούμε αν πούμε ότι γίνονται σταθερά βήματα στο κομμάτι του κυκλοφοριακού στο κέντρο της πόλης προς όφελος του πατραϊκού λαού.
Βέβαια η υλοποίηση των αποφάσεών μας δεν ήταν απρόσκοπτη. Συχνές ήταν οι παρεμβάσεις κρατικών υπηρεσιών που έβαζαν εμπόδια στην υλοποίηση εργασιών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν η περίπτωση των πάρκινγκ στην παραλιακή ζώνη, όπου κατά τις εργασίες διαγράμμισης παρενέβη το λιμενικό και στελέχη της Δημοτικής Αρχής, όπως και ο ίδιος ο Δήμαρχος κλήθηκαν σε απολογία.
Αποφασιστική θα είναι η συμβολή των πιο κάτω παραγόντων:
1. Η αποπεράτωση της μίνι Περιμετρικής και της διάνοιξης της Κανακάρη, ήδη έχουν διανοιγεί.
2. Οι εργαζόμενοι στο κέντρο της πόλης Υπάλληλοι και Έμποροι να μη χρησιμοποιούν Ι.Χ., ή εάν χρησιμοποιούν, να σταθμεύουν στα παρκινγκ του Δήμου.
3. Το Τμήμα Τροχαίας και τα Αστυνομικά Τμήματα καθώς και τα Τμήματα Συγκοινωνιακού και Κυκλοφοριακού Σχεδιασμού της Δ/νσης Πολεοδομικού - Κυκλοφοριακού Σχεδιασμού & Δόμησης και το τμήμα Ελέγχου Κοινοχρήστων Χώρων της Δ/νσης Διαχείρισης Προσόδων και Δημοτικής Περιουσίας να βοηθήσουν αποτελεσματικά στην υλοποίηση του μέτρου της εκ περιτροπής στάθμευσης και αστυνόμευσή της.
4. Το Αστικό ΚΤΕΛ με τη βελτίωση των δρομολογίων του. Αποφασιστικά θα συνέβαλε στη μείωση της χρήσης Ι.Χ. η καθιέρωση προσιτής κάρτας απεριορίστων διαδρομών καθώς επίσης ενός εισιτηρίου για μια κατεύθυνση. Σε σχέση με το Αστικό ΚΤΕΛ, απαιτείται ο εκσυγχρονισμός των διαδρομών, τροποποίηση των Αφετηριών σύμφωνα με τις προτάσεις των διαμερισμάτων, του πανεπιστημίου και του ΑΤΕΙ. Συγκεκριμένα μεσοπρόθεσμα με ορίζοντα το 2019 και την Απελευθέρωση των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς θα πρέπει να προσανατολιστούμε το Κέντρο να διανύεται από mini bus, με τα αντίστοιχα δρομολόγια των λεωφορείων να τερματίζουν περιμετρικά του Ιστορικού Κέντρου με την καθιέρωση προφανώς ενός εισιτηρίου για μία διαδρομή. (…)».
Μπορείτε να παρακολουθήσετε την ομιλία στον παρακάτω σύνδεσμο:
https://www.youtube.com/playlist?list=PLOSpQDs9W9GkxRw5LkZbJzM6hZ46oDaE4