'Ελος Αγυιάς

Γνωριμία με το Οικολογικό πάρκο έλους Αγυιάς Πατρών

Τι είναι τα έλη

Έλη είναι πολύ ρηχές, μικρές υδάτινες λεκάνες με μόνιμη ή περιοδική παρουσία νερού (συνήθως περιοδική).

Τα έλη και τα συνώνυμά τους (τέλματα και βάλτοι) έχουν συνδεθεί για εκατοντάδες ή και χιλιάδες χρόνια με κάτι ανθυγιεινό, δυσάρεστο και επικίνδυνο (ελονοσία, ελώδης πυρετός, «βάλτωσε η προσπάθεια», «φτάσαμε σε τέλμα» κλπ.). Στο παρελθόν θεωρούνταν ως άχρηστοι τόποι για τους οποίους η σωστότερη διαχείριση ήταν η αποξήρανση.

Σήμερα, τα έλη που μας απέμειναν προστατεύονται από εθνικούς, ευρωπαϊκούς και διεθνείς νόμους ή κανονισμούς γιατί θεωρούνται πολύτιμα υδάτινα οικοσυστήματα με μεγάλη ποικιλότητα ειδών και μεγάλη αξία για την ισορροπία του περιβάλλοντος.

Τα έλη μπορούν να χωριστούν σε παράκτια (παραθαλάσσια) και εσωτερικά. Τα παράκτια μπορεί να είναι σε υφάλμυρα και αλμυρά.

Το έλος της Αγυιάς

Το έλος της Αγυιάς είναι ένα παράκτιο (παραθαλάσσιο) υδάτινο οικοσύστημα. Βρίσκεται στο βόρειο τμήμα του νομού Αχαΐας και αποτελεί το βορειοανατολικό τμήμα της πόλης της Πάτρας.

Στο οικοσύστημα αυτό παίζει καθοριστικό ρόλο το υδάτινο στοιχείο, επηρεάζοντάς το τόσο από την πλευρά της ξηράς, όσο και από την πλευρά της θάλασσας.

Βρίσκεται μεταξύ των εκβολών δυο ρεμάτων, τα οποία συγκεντρώνουν τα νερά από τη λοφώδη και ημιορεινή περιοχή δυτικά του όρους Παναχαϊκού. Στα ΒΑ του έλους εκβάλλει το Ρέμα των Συχαινών, ενώ στα Ν το Ρέμα της Βούντενης.Η ακτογραμμή διαμορφώνει το ακρωτήριο Αγυιάς, με κέντρο το οποίο, σε έκταση μόνο μερικών εκατοντάδων μέτρων προς την ξηρά, αναπτύσσεται η βαλτώδης περιοχή γνωστή ως το «Έλος Αγυιάς», που αποτελεί ίσως το μοναδικό κομμάτι άγριας φύσης που έχει απομείνει στην πόλη της Πάτρας.Ο δήμος Πατρέων ολοκλήρωσε το 2022, τη διαμόρφωση ενός Θεματικού Πάρκου Αναψυχής με Οικολογική - Πολιτιστική διάσταση, με κέντρο την ανάδειξη και οικολογική διαχείριση της περιοχής του Έλους.Έχει συνολική έκταση 225 στρέμματα από τα οποία 139 είναι η υδάτινη επιφάνεια του και τα άλλα 86 περιμετρικά η έκταση που έχει μπαζωθεί, η οποία διαμορφώθηκε και έχουν γίνει φυτεύσεις.

Οι κύριες παρεμβάσεις της ανάπλασης του χώρου περιλαμβάνουν :

Κατασκευή πεζογέφυρας που επιτρέπει την προσβασιμότητα των επισκεπτών στην καρδιά αυτού του σπάνιου οικοσύστηματος.
Φυτεύσεις με κατάλληλα φυτά στο περιμετρικό (μπαζωμένο) μέρος.
Διαμόρφωση μονοπατιών για περίπατο, άθληση και οικολογική ενημέρωση.
Τοποθέτηση εξοπλισμού παρατήρησης της βιοποικιλότητας (παρατηρητήρια).
Τοποθέτηση εξοπλισμού αναψυχής (κιόσκια, τραπεζόπαγκοι κ.α.)
Χαμηλός φωτισμός των μονοπατιών για περίπατο και άθληση.

Τα μυστικά του Βάλτου… της Αγυιάς

Οικολογική σημασία του έλους Αγυιάς Πατρών

Από μόνο του το γεγονός ότι ο υγρότοπος έλος Αγυιάς Πατρών έχει καταγραφεί ως αξιοσημείωτος υγρότοπος, από το Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων (ΕΚΒΥ-Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή “Site code : EL63200600 Site name : Παράκτιο Έλος Αγυιάς” ) καταδεικνύει την μεγάλη οικολογική αξία του. Το έλος Αγυιάς παίζει σημαντικό ρόλο για την ομαλή και ισορροπημένη λειτουργία της φύσης στη στενή περιοχή της Αγυιάς και ευρύτερα της πόλης της Πάτρας. Διαθέτει αξιόλογη βιοποικιλότητα αφού φιλοξενεί μεγάλο αριθμό ειδών άγριας ζωής τα οποία αναπτύσσονται εξαρτώμενα από το υδάτινο στοιχείο. Εκεί αναπτύσσεται ένα περίπλοκο σύστημα τροφικών σχέσεων οι οποίες δεν απαντώνται στο αστικό αλλά ούτε στο αγροτικό περιβάλλον, αποτελεί δηλαδή ένα ζωντανό εργαστήριο της φύσης.

Η διάσωση και η προστασία του έλους Αγυιάς έχει ανεκτίμητη αξία στη ρύθμιση του υδρολογικού κύκλου συμπεριλαμβανομένων της επιφάνειας και των υδροφορέων, αφού συμμετέχει ενεργά στον έλεγχο της διάβρωσης του εδάφους και στη ρύθμιση των θρεπτικών κύκλων.

Κεντρική λειτουργία του οικολογικού πάρκου είναι η προσέλκυση επισκεπτών – δημοτών που επιδιώκουν να ικανοποιήσουν σύγχρονες ανάγκες με τη συμμετοχή τους σε διάφορες μορφές υπαίθριας αναψυχής και άθλησης. Η επίσκεψη και παραμονή επισκεπτών στον χώρο συνδέεται με τον στόχο να αποτελέσει ένα υπαίθριο σχολείο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, παρέχοντας τη δυνατότητα για την κατάλληλη περιβαλλοντική αγωγή και αυξάνοντας τη γνώση και την εκτίμηση των ανθρώπων για το περιβάλλον. Άλλωστε αυτός είναι και ο λόγος για τοn οποίο σήμερα οι περισσότεροι υγρότοποι βρίσκονται κάτω από καθεστώς προστασίας και θεωρούνται φυσικό καταφύγιο.

Η χλωρίδα…

Στην παρακείμενη παραλία και μόνο προς το ακρωτήρι παρατηρούνται σποραδικά μονοετή ή διετή αμμόφιλα φυτά, χαρακτηριστικά των παραλιών όπως τα Glaucium flavum (Γλαύκιο το κίτρινο με κοινή ονομασία κίτρινη παπαρούνα), Euphorbia paralias (Ευφορβία η παράλιος με κοινή ονομασία Παράλιος Φλώμος), Eryngium maritimum (Θαλασσάγκαθο), Polygonum maritimum (Πολυγόνι), Cakile maritima ( Κακίλη η παράλια), Malva neglecta (Μαλάχη η Αμελημένη) και συστάδες δέντρων Tamarix hampaena (Αλμυρίκι).

Στο υγρό μέρος της περιοχής αναπτύσσεται ο Καλαμώνας, ο οποίος καλύπτεται βασικά από Αγριοκάλαμο του είδους (Phragmites australis). Ο καλαμώνας, κατέχει ένα ποσοστό περίπου 65% της όλης έκτασης. Τα δύο πέμπτα περίπου του καλαμώνα είναι μόνιμα κατακλυσμένα με βάθος νερού μέχρι και 50 cm. Στη περιοχή αυτή συναντούμε είδη φυτών όπως είναι τα Cyperus longus (Κύπειρος ο μακρός), Typha latifolia (Ψαθί), Sparganium erectum (Σπαργάνιο), Polygonum lapathifolium (Λαπάτσα), Lythrum salicaria (Λύθρο ή Σαλικάρια), Sium erectum (Βερούλη η όρθια), Urtica pilulifera (Τσουκνίδα).

Στο όριο αυτής της έκτασης με τις παρακείμενες καλλιέργειες και γενικά σε στεγνότερα εδάφη, συναντώνται τα σημαντικά είδη υδρόβιων δέντρων Tamarix hampaena (Αλμυρίκι) και Salix alba (Ιτιά) καθώς και ποώδη φυτά όπως είναι τα Cirsium creticum (Κίρσιο το κρητικό), Pieris echioides (Πιερίδα), Calystegia sepium (Περιπλοκάδα, Καμπανέλλα), Ipomoea acuminata (Χωνάκι), Epilobium hirsutum, Rubus ulmifolius, Galium palustre (Κολητσίδα), Orchis laxiflora (Ορχιδέα), Orchis papilionacea (Ορχιδέα) και Equisetum telmateia (Πολυτρίχι).

Η πανίδα…

Τα πουλιά του βάλτου…

Στο Έλος Αγυιάς όπως και σε άλλους υγροτόπους η σημαντικότερη ομάδα πανίδας είναι τα πουλιά. Όλη η περιοχή του καλαμιώνα παρουσιάζει ομοιομορφία τουλάχιστον σε ότι αφορά τα πουλιά. Σε αυτή φωλιάζουν πουλιά όπως τα Ixobrychus minutus (Νανοτσικνιάς), Gallinula chloropus (Νερόκοτα), πιθανώς το είδος Rallus aquaticus (Νεροκοτσέλα), Acrocephalus scirpaceus (Καλαμοποταμίδα), Acrocephalus arundinaceus (Τσιχλοποταμίδα), Cettia cetti (Ψευταηδόνι) και Cisticola juncidis (Κιστικόλη). Κατά τις μεταναστευτικές περιόδους, (Άνοιξη και Φθινόπωρο) ο καλαμώνας είναι σπουδαίο καταφύγιο ανάπαυσης και διατροφής για διάφορα είδη ερωδιών αλλά και ορισμένων άλλων υδρόβιων πουλιών όπως ο Καλαμοκανάς (Himantopus himantopus).Αντίστοιχα, το Χειμώνα, διάφορα είδη πάπιας εξυπηρετούνται αναλόγως, συμπληρώνοντας ίσως τη διατροφή τους κατά τη νύχτα στα γύρω χωράφια. Στη ζώνη των μπαζωμάτων πολλά είδη μικρών πουλιών εκμεταλλεύονται την πλούσια παραγωγή σπόρων όπως τα Cardulis carduelis (Καρδερίνα), C. chloris (Φλώρος), Serinus serinus (Σκαρθάκι), Fringilla coelebs (Σπίνος) και Miliaria calandra (Τσιφτάς). Επίσης παρατηρούνται και εντομοφάγα είδη, που συνηθίζουν να αναζητούν την τροφή τους σ' αυτή τη ζώνη, όπως τα Sylvia melanocephala (Μαυροτσιροβάκος), Saxicola torquata (Μαυρολαίμης) και κάποια μεταναστευτικά είδη όπως τα Phylloscopus trochilus (Θαμνοφυλλοσκόπος), Motacilla flava (Κιτρινοσουσουράδα), Saxicola rubetra (Καστανολαίμης), Sylvia cantillans (Κοκκινοτσιροβάκος) και Hippolais pallida (Ωχροστριτσίδα).

Η δυσκολία πρόσβασης προς αυτή τη ζώνη επιτρέπει σε είδη όπως τα Alcedo atthis (Αλκυόνη) και Gallinula chloropus (Νερόκοτα) να τρέφονται ανενόχλητα στα αυλάκια. Επίσης, σπάνια ή απειλούμενα μεταναστευτικά είδη όπως τα Plegadis falcinellus (Χαλκόκοτα), Egretta garzetta (Λευκοτσικνιάς) και Ardeola ralloides (Κρυπτοτσικνιάς) προτιμούν τα πιο υγρά τμήματα αυτού του χώρου για να αναζητήσουν την τροφή τους κατά τις σύντομες στάσεις τους.

Τα άλλα είδη άγριας πανίδας…

Ο καλαμώνας έχει μεγάλη οικολογική αξία και για άλλες ζωικές ομάδες λόγω του απρόσιτου του, όπως τα αμφίβια Πρασινοβάτραχος (Rana rididbunda) και Bufo viridis (Πρασινόφρυνος) που υπάρχουν σε μεγάλους αριθμούς στα βαθύτερα νερά, είδη νεροχελώνας όπως τα Emys orbicularis (Βαλτοχελώνα), Mauremys caspica (Ποταμοχελώνα) και Natrix natrix (Νερόφιδο) σε αυλάκια και στάσιμα νερά.

Από τα άλλα είδη φιδιών που απαντώνται σε αυτή τη ζώνη, είναι βέβαιη η ύπαρξη του Vipera amodytes (Οχιά) και του Malpolon monspessulanus (Σαπίτης), ο οποίος τρέφεται με άτομα της Laceta trilineata (Τρανόσαυρα) που επίσης υπάρχει εκεί.

Ενδημούν επίσης διάφορα είδη σαύρας Podarcis taurica ( Βαλκανόσατρα), Hemidactylus turcicus (Μολυντήρι), Tarentola mauritanica (Μεγάλο σαμιαμίδι).

Από την πανίδα των θηλαστικών έντονη παρουσία έχει το Rattus norvegicus (Αρουραίος) που προσαρμόζεται εύκολα σε τέτοια υποβαθμισμένα οικοσυστήματα. Η πλούσια ποώδης βλάστηση προσφέρει κάλυψη είδη μικρών τρωκτικών όπως είναι τα Crocidura suaveolens (Μυγαλή ή Κηπομυγαλίδα) και Suncus etruscus (Νανομυγαλή).

Επίσης απαντάται το είδος της νυχτερίδας Pipistrellus Kuhli (Λευκονυχτερίδα) καθώς και κοινά είδη θηλαστικών όπως τα Erinaceus concolor (Σκατζόχοιρος), Meles meles (Ασβός), Martes foina (Κουνάβι) και Mustela nivalis (Νυφίτσα).

Τέλος όπως σε όλους τους υγροτόπους, πλούσια είναι η εντομοπανίδα Libellula depressa (Λιβελούλα η πεπιεσμένη), Crocothemis erythraea ( Κόκκινη Λιβελούλα ) και Papilio machaon (πεταλούδα - κίτρινη χελιδονοουρά).