Οι σπουδαστές της Δραματικής Σχολής του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Πάτρας, που αυτή την περίοδο βρίσκονται σε κινητοποιήσεις, διαμαρτυρόμενοι ενάντια στο Π.Δ. 85/2022, το οποίο εξισώνει τα διπλώματα των Καλλιτεχνικών Σχολών με τα απολυτήρια Λυκείου, προωθώντας επιπλέον αρνητικές αλλαγές στα επαγγελματικά δικαιώματα των καλλιτεχνών, διοργάνωσαν στο πλαίσιο των δράσεών τους ανοιχτή συζήτηση, με θέμα: «Τα προβλήματα της θεατρικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα».
Παρόντες στην ανοιχτή αυτή συζήτηση, ήταν ο Πρόεδρος του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Πάτρας, Πέτρος Βάης και ο δημοτικός σύμβουλος, Γιώργος Μαγιάκης, ο οποίος στην ομιλία του, ανέφερε τα εξής:
«Αγαπητοί συνάδελφοι, εργαζόμενοι στην τέχνη, αγαπητοί σπουδαστές και σπουδάστριες της Δραματικής Σχολής του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Πάτρας, θα ξεκινήσω δανειζόμενος μια φράση σπουδάστριας της σχολής μας, η οποία είπε: «Τώρα νιώθω ότι ζωντάνεψε η σχολή μας!» Και σκέφτομαι πόσο δίκιο έχει, καθώς με τις εν εξελίξει κινητοποιήσεις του Σωματείου σας, όντως η θεατρική τέχνη που διδάσκεστε επίπονα, αλληλοεπιδρά ποικιλοτρόπως με την κοινωνία και μπαίνει στην υπηρεσία των αναγκών της. Βγαίνει -σαν να λέμε- από τη θερμοκοιτίδα και μπαίνει στην πραγματική ζωή. Γιατί ποιος αρνείται ότι ο ζωτικός χώρος του θεάτρου είναι η ίδια η κοινωνία και ότι το θέατρο είναι μορφή κοινωνικής συνείδησης και γνωριμίας του ανθρώπου με τον κόσμο;
Ας ξεκινήσουμε, όμως, από την αρχή. Σήμερα καλούμαστε σε μια ανοιχτή συζήτηση εν μέσω μιας κατάληψης με δίκαια αιτήματα, για να εξετάσουμε ένα θέμα και να καταλήξουμε -αν σταθεί δυνατό- σε κοινά συμπεράσματα που θα μας κάνουν μαχητικούς και θα μας οδηγήσουν σε μια κοινή δράση. Ως απόφοιτος του τμήματος Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Πατρών, έμαθα ότι για να αναλύσεις πρόβλημα, επιβάλλεται αρχικά να αποσαφηνίσεις τις έννοιες του προβλήματος. Οι δικές μας έννοιες είναι: θέατρο, εκπαίδευση, Ελλάδα.
Το τελευταίο είναι αποσαφηνισμένο ως προς τον τόπο, αλλά υστερεί ως προς το χρόνο. Εγώ θα τοποθετηθώ στο σήμερα και θα ανακατασκευάσω τον τίτλο του σημερινού καλέσματος, ονομάζοντας το «Τα προβλήματα της θεατρικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα σήμερα, τον 21ο αιώνα».
Θα επιμείνω στην εκπαίδευση ως θεσμό. Ο τίτλος; «Τα προβλήματα του θεάτρου εντός των εκπαιδευτικών θεσμών στην Ελλάδα σήμερα, τον 21ο αιώνα». Περνώ στον όρο θέατρο και τον αντιμετωπίζω ως την τέχνη μιας δραματοποιημένης παράστασης επί σκηνής. Τελικός τίτλος: «Τα προβλήματα της θεατρικής τέχνης εντός των εκπαιδευτικών θεσμών στην Ελλάδα σήμερα, τον 21ο αιώνα».
Ξεκινώντας από τον όρο «σήμερα», μιας και είμαστε στο λυκαυγές του 2023, πρέπει να πούμε ότι -πρακτικά και θεωρητικά- είμαστε στο ανώτατο στάδιο της εξέλιξης της ανθρωπότητας. Τεχνολογία; Επιστήμη; Ιδέες; Τεχνογνωσία; Εμπειρία; Ο άνθρωπος είναι πολύ κοντά στην ανακάλυψη όλων αυτών που θα τον οδηγήσουν στην πλήρη απελευθέρωσή του από τους καταναγκασμούς της φύσης. Τι δεν προέβλεψε, όμως; Τους καταναγκασμούς από τον ίδιο τον άνθρωπο.
Από τη μία ετοιμάζεται η αποίκηση στο φεγγάρι και από την άλλη, η πρώτη κατοικία στη γη μπαίνει σε πλειστηριασμό. Οι εργάτες του γραμμάτων, της επιστήμης, της τέχνης και της χειρωνακτικής εργασίας έχουν χτίσει όλη την υφήλιο και το υπόστρωμά της, και όμως τους αρνείται ένα τετραγωνικό γης, ένα βιβλίο, μια θέση στο διάζωμα και ένα πιο σύγχρονο τεχνολογικό μέσον.
Η απάντηση, λοιπόν στο «ποιοι τα αρνούνται» είναι: αυτοί που από χθες μέχρι σήμερα συγκεντρώνουν τον πλούτο τους, εκμεταλλευόμενοι την εργασία των παραπάνω εργαζομένων. Αποκτούν ολοένα και περισσότερη δύναμη και εξουσία, και ελέγχουν τα πράγματα με τέτοιο τρόπο ώστε να διασφαλίζονται τα συμφέροντά τους, που διαιωνίζονται ακόρεστα. Είναι δύσκολο να το καταλάβει κανείς; Ποιος δεν πιστεύει ότι αυτό το Προεδρικό Διάταγμα για παράδειγμα, που -εν ριπή οφθαλμού- αποφασίσθηκε, υπογράφηκε και εκδόθηκε σαν δώρο Χριστουγέννων, δεν εξυπηρετεί τα συμφέρονται μεγάλων επιχειρήσεων στην ιδιωτική εκπαίδευση ως προς το μεγαλύτερο σκέλος του;
Δεν μπορούμε να παραβλέψουμε την παραπάνω κριτική, γιατί είναι αυτή που δίνει το αντικειμενικό πλαίσιο εντός του οποίου λειτουργούν όλοι οι εκπαιδευτικοί θεσμοί (και όχι μόνο) στη χώρα. Δεν μπορούμε να μιλήσουμε για προβλήματα στους εκπαιδευτικούς θεσμούς, παρά για προβληματικούς θεσμούς. Η παιδεία έχει γίνει το μακρύ χέρι ενός συστήματος που προσπαθεί να αποχαυνώσει «υπέροχα» το πιο «λεπτεπίλεπτο» εργατικό κοινό για τα γούστα του. Το σύστημα μας θέλει μονάχα αρτιμελείς και ρωμαλέους για τις ανάγκες του. Σε ποια κοινωνία αυτά τα χαρακτηριστικά αποτελούσαν πρότυπα; Μα φυσικά, στις πρωτόγονες, πνευματικά ελλειμματικές και οπισθοδρομικές κοινωνίες. Μας αξίζει αυτή η αντιμετώπιση σήμερα; Είναι αντάξιός μας αυτός ο τρόπος οργάνωσης της κοινωνίας; Αυτός ο τρόπος οργάνωσης της κοινωνίας με τη συγκέντρωση του πλούτου σε λίγους είναι κόντρα στην ανθρώπινη πρόοδο, η οποία είναι ανεπιθύμητη γιατί είναι ικανή είναι να πλήξει ανεπανόρθωτα το υπάρχον σύστημα. Εξού και βάζει τώρα στο μάτι την τέχνη, δηλαδή το σημαντικότερο τμήμα της δυναμικής του ανθρώπου.
Και ας περάσουμε στον τελευταίο και πιο ουσιαστικό όρο για τη σημερινή συζήτηση, στον όρο «θέατρο»
Το θέατρο αποτελεί το σημαντικότερο τμήμα της δυναμικής του ανθρώπου, γιατί είναι πεδίο αλληλεπίδρασης. Είναι ένα συλλογικό βίωμα όπου διαπραγματεύονται ο δημιουργός και ο θεατής την πραγματικότητα. Για να γίνει αυτή η διαπραγμάτευση, μεγάλες ιδέες και απόψεις για τον κόσμο πρέπει καταρχάς να γεννηθούν και μέσω της καλλιτεχνικής απόδοσης να εκλαϊκευτούν και να έρθουν κοντά στο κοινό. Αυτή η διαδικασία δεν είναι προϊόν αφηρημένης έμπνευσης. Είναι προϊόν μελέτης και σκληρής δουλειάς των επαγγελματιών της τέχνης, οι οποίοι εξηγούν και αναπαριστούν τα φαινόμενα στην αλληλουχία των προσώπων και των γεγονότων. Είναι μια προσπάθεια από μεριάς τους, ανακάλυψης των σχέσεων αιτιότητας. Άρα, το θέατρο κινείται στη σφαίρα επιστημονικών αρχών και γι’ αυτό το λόγο απαιτείται ένα ανώτερο πρόγραμμα σπουδών και ταυτόχρονα πλήρης κάλυψη δικαιωμάτων των καλλιτεχνών ως επαγγελματιών. Η τέχνη μπορεί να είναι και χόμπι, αλλά πρωτίστως είναι επιστήμη και επάγγελμα, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τη συστηματική γνώση και την ορισμένη μεθοδολογική έρευνα για το τελικό αποτέλεσμα.
Για τους παραπάνω λόγους, το θέατρο (όπως έχουν διαμορφωθεί έως σήμερα τα πνευματικά και τεχνολογικά εργαλεία για να το ασκήσουμε), είναι απαραίτητο διδακτικό μέσο για τους χαμηλότερους εκπαιδευτικούς θεσμούς και σημαντικό πεδίο σπουδών για τους ανώτερους.
Αυτή τη λογική το σύστημα δεν μπορεί να τη συλλάβει. Το σύστημα ξέρει να παράγει από τη μια, τέχνη για την ελίτ και από την άλλη, χυδαία πολιτιστικά προϊόντα ευρείας κατανάλωσης για τις μάζες. Όντως, τέτοια τέχνη δεν την χρειαζόμαστε, αλλά θα την καταργήσουμε εμείς. Σίγουρα αυτό δεν μπορεί να γίνει από τις επίσημες σκηνές τους και ούτε με τη χρηματοδότησή τους. Είναι απαραίτητο να ανοίξουμε φτερά, αλλά όχι σε ένα δάσος που καίγεται. Η τέχνη που θα κάνουμε εμείς πρέπει να γνωρίζει να γκρεμίζει, μα πρέπει να μπορεί και να χτίζει, και πάνω στα καινούργια θεμέλια να επιδοθούμε απρόσκοπτα και αυθημερόν στην αποκατάσταση όλων των παθογενειών του παλιού ξεπερασμένου συστήματος.
Κλείνοντας αγαπητοί σπουδαστές, θέλω να ξέρετε ότι είμαστε μαζί σας. Όχι μόνο σήμερα. Θα είμαστε μαζί σας κάθε φορά, όταν θα ανοίγει η αυλαία και θα πλημμυρίζει η πλατεία. Η πλατεία εντός και εκτός θεάτρου».